زانو ضربدری

زانو ضربدری یا زانوی ایکس، نوعی از بدشکلی در استخوان‌های پا است. در زانو ضربدری، زانوهای فرد در حالت ایستاده بیش از حد به هم نزدیک می‌شوند؛ اما مچ پاهای فرد از هم بسیار دورند.

عارضه زانو ضربدری در دوره سنی کودکی و نوجوانی فرد پدیدار می‌شود. اگر این عارضه، در این دوره‌های سنی درمان نشود، تا دوره بزرگسالی در پاهای فرد باقی می‌ماند.

در ادامه مقاله، نشانه‌های پدید آمدن عارضه زانو ضربدری، نحوه تشخیص آن و حرکات اصلاحی لازم برای برطرف کردن آن در کودکان و بزرگسالان را بیان می‌کنیم.

علت پدید آمدن زانو ضربدری چیست؟

در پدید آمدن عارضه زانو ضربدری مانند هر عارضه دیگر، عوامل و عللی موثر هستند. در ادامه، نگاهی به این عوامل می‌اندازیم.

بیماری نرمی استخوان (راشیتیسم)

کف پای صاف

قنداق کردن بچه

زود راه افتادن بچه‌ها

نشستن قورباغه‌ای

چاقی یا وزن زیاد

زمینه ارثی

کاهش زاویه سر و گردن استخوان ران با تنه آن

رشد بیش از حد کندیل داخلی نسبت به کندیل خارجی

کوتاهی عضله دو سر رانی (سبب ابداکشن ساق پا می‌شود.)

شکستگی در سطوح مفصلی یا بالا و پایین مفصل

ضعف عضلات همسترینگ داخلی (نیمه غشایی و نیمه وتری)

پارگی رباط جانبی داخلی زانو و کوتاهی رباط جانبی خارجی

تغذیه نامناسب

عفونت‌هایی مانند کورک استخوانی

آسیب شدید به استخوان در طی رشد

ورم مفاصل و استخوان‌ها و رماتیسم مفاصل

چگونه عارضه زانو ضربدری را تشخیص دهیم؟

این عارضه مانند هر عارضه دیگر، تعدادی نشانه دارد. اگر نشانه‌های زیر را در پاهای خود یا کودکان خود مشاهده کردید، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.

فاصله بین دو مچ پا بیشتر از ۱۰ سانتی‌متر باشد.

وقتی کودک به صورت صاف و مستقیم می‌ایستد، بین قسمت پایین ساق پاهای او
فاصله زیادی وجود دارد.

زانو به سمت داخل یا خارج متمایل است.

کودک زانو درد دارد.

کودک در هنگام راه رفتن یا ایستادن مشکل دارد.

زانو به سمت داخل می‌چرخد.

زانوها با هم زاویه نابرابر دارند.

زانو ضربدری در پاها زاویه‌ای بیش از ۱۵ درجه دارد.

فرد در هنگام راه رفتن می‌لنگد.

فرد نشانه‌های آرتروز را دارد.

زانوها همدیگر را لمس می‌کنند.

پاها به سمت داخل خم می‌شوند.

پاها از هم خیلی جدا هستند.

البته پزشک با انجام یک سری از روش‌های معاینه فیزیکی مانند بررسی هم‌ترازی ساق پا، ران‌‌‌ها و کف پا، بررسی تقارن زانوها و البته بررسی کردن سوابق خانوادگی و بیماری‌های فرد می‌تواند وجود عارضه زانو ضربدری را تشخیص دهد.

گاهی پزشکان در تشخیص زانو ضربدری از تست اشعه ایکس استفاده می‌کنند، اما این تست به پزشک در تشخیص زانو ضربدری کمک زیادی نمی‌کند. البته تست اشعه ایکس به شناسایی مشکلات زمینه‌ای بیمار کمک شایانی می‌کند تا پزشک به کمک نتایج آن تست بتواند حرکات اصلاحی مناسبی برای رفع زانو ضربدری فرد را تجویز کند.

چگونه زانو ضربدری (درمان زانوی ایکس) را درمان کنیم؟

حال پس از شناسایی علایم زانو ضربدری (زانوی ایکس) با مراجعه به پزشک و تشخیص آن، باید به درمان زانو ضربدری بپردازیم.

اگر کودکی به راشیتیسم یا بیماری‌های مشابه‌ای مبتلاست، پزشک با تجویز یک رژیم تغذیه‌ای غنی از مواد معدنی می‌تواند کمبودهای مواد معدنی بدن کودک را رفع کند. تغذیه خوب کودک به درمان زانو ضربدری وی کمک می‌کند. البته پزشک می‌تواند برای درمان زانو درد در کودکان و درمان این بیماری، فیزیوتراپی هم تجویز کند.

هم‌چنین پزشک می‌تواند کف پای کودک یا حتی بزرگسال را معاینه کند. اگر این فرد کف پای صافی داشته باشد، با قرار دادن کفی طبی در کفش خود می‌تواند زانو درد خود را درمان کند.

رفع صافی کف پا سبب بهبود راه رفتن فرد می‌شود و خستگی راه رفتن ناشی از این بیماری را در فرد کم می‌کند. کفی طبی فشاری را که به ساق پا وارد می‌شود، کم می‌کند و در نتیجه، احتمال شکستگی ساق پا را کاهش می‌دهد.

کودکان دارای اضافه وزن، فشار زیادی را روی زانوی خود تحمل می‌کنند. این کودکان با کاهش وزن می‌توانند فشار وارد به زانو را کاهش دهند.

بریس زانو ضربدری چیست و چه کاربردی دارد؟

اگر فردی پس از ۷ سالگی یا حتی در دوره بزرگسالی هنوز مشکل زانو ضربدری را داشت، پزشک برای اصلاح و درمان زانوی ضربدری وی استفاده از لوازم طبی مانند بریس زانو ضربدری، ارتز کفش (کفی طبی) یا زانوبند چهار فنره را برای درمان زانو درد سفارش می‌کند.

اگر مفصل در بزرگسالان دارای عارضه زانوی ضربدری تغییر شکل داده باشد، اما رباط‌ها هنوز  انعطاف‌پذیر باشند، استفاده از بریس زانو ضربدری مفید است.
استفاده از این لوازم طبی مشکل زانوی ایکس را رفع نمی‌کند، اما برای بهبود علائم بیماری بسیار مفید است.

پزشکان چه حرکات اصلاحی برای بهبود زانو ضربدری توصیه میکنند؟

اگر زانوی ضربدری فردی با لوازم طبی درمان نشد، حال نوبت به تجویز حرکات اصلاحی  و درمان زانو درد با ورزش می‌رسد. این تمرینات سبب می‌شوند زانوها هم‌تراز همدیگر شوند.

این تمرینات را باید برای هر پا 10 بار انجام دهید و به تدریج استفاده از وزنه را به برنامه ورزش خود وارد کنید.

حرکات اصلاحی زانو ضربدری سری 1: پای راست خود را در حالت صاف بالا ببرید تا عضلات جلوی ران تقویت شوند.

روی یک صندلی بنشینید تا پاهایتان به زمین برسد.

یک پا را صاف و کشیده بالا ببرید و نگه دارید

سپس پایتان را رها کنید.

حال به پشت بخوابید.

ابتدا یک پا را با زانوی صاف بالا ببرید.

پا را در همین حالت نگه دارید.

حال پای خود را پایین بیاورید.

حرکات اصلاحی زانو ضربدری سری 2: زانوی خود را خم کنید.

بایستید و یک پا را از پشت خم کنید.

پاها را به باسن خود برسانید.

حال روی شکم بخوابید و همین حرکت را انجام دهید.

برای اصلاح زانو ضربدری در بزرگسالی حرکات ورزشی مانند نشستن نیمه اسکات، حرکات پلکانی، توپ درمانی و تمرینات استخری برای فرد مفید است. البته این حرکات اصلاحی را باید تحت هدایت و نظارت متخصص انجام دهید.

زانو ضربدری در کودکان چگونه است و چه حرکات اصلاحی برای آنان وجود دارد؟

کودکان معمولا در نشستن خود مشکل دارند. آنها معمولا به صورت W می‌نشینند. همین موضوع سبب می‌شود عارضه زانوی ضربدری در آنان پدید آید. البته این عارضه زانوی ضربدی بخش طبیعی از فرایند رشد آنان می‌باشد. ممکن است پدید آمدن آن به خاطر کمبود مواد معدنی مفید برای بدن کودکان باشد.

برای کودکان در این سنین، معمولا روش درمانی وجود ندارد. اگر سن کودک از 10 سال گذشت و وارد دوره نوجوانی شد و هم‌چنان این عارضه در پاهای او نمایان بود، پزشکان به او توصیه می‌کنند پاهای خود را عمل جراحی کند.

اگر در زانوی کودک شما عارضه زانوی ضربدری وجود دارد، امید است با انجام حرکات اصلاحی بیان شده این عارضه برطرف شود یا بهبود پیدا کند. به سبب درمان این عارضه، کودک شما زانوها و پاهای زیبایی را در بزرگسالی دارد. هم‌چنین با درمان عارضه زانوی ضربدری در پاهای کودک شما، دیگر کودک شما از درد زانو رنج نمی‌برد.