مفاصل متحرک یا سینوویال، بیشتر در معرض آسیب و ابتلا به بیماری‌های مفصلی چون التهاب یا آرتریت هستند. مفصل آرنج، زانو، شانه، گردن، کمر، انگشتان دست، مچ دست، لگن یا ران، ستون فقرات و مچ پا در حین انجام فعالیت‌های روزانه بیشترین تحرک را داشته و در نتیجه ساییدگی و تخریب در آن‌ها سریع‌تر بروز می‌کند. علائم آرتروز هر کدام از این مفاصل با دیگری متفاوت بوده و روش درمان نیز با توجه به شدت و گسترش بیماری شامل روش‌های غیرجراحی و جراحی خواهد بود.
بیماری آرتروز چیست؟
به محل قرارگیری، تماس یا اتصال استخوان‌ها به یکدیگر مفصل گفته می‌شود. مفصل با غضروف پوشیده شده و وظیفه کاهش اصطکاک بین استخوان‌ها را برعهده دارد. تغییر در وضعیت ساختمان مفصلی، آرتروز و التهاب و تورم مفصل نیز آرتریت نامیده می‌شود.
بنابراین بیماری آرتروز به مفهوم نازک شدن، ساییدگی و تخریب مفصل است که منجر به افزایش سطح تماس استخوان‌ها خواهد شد. با کاهش ضخامت و میزان لغزندگی مفصل، زمینه برای برخورد و ساییدگی استخوان‌ها افزایش پیدا می‌کند.
موارد زیر از جمله مهمترین عوامل بروز آرتروز هستند:
سن
وزن بالا
ژنتیک
آسیب‌های مفصلی
اعمال فشار مکرر روی مفاصل
ابتلا به برخی از بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت
علائم ابتلا به آرتروز
استئوآرتریت نوعی بیماری فرسایشی مفصل و از شایع‌ترین انواع آرتروز بوده که می‌تواند هر مفصلی از بدن را درگیر کند. از جمله شایع‌ترین علائم ابتلا به آرتروز مفصلی، تورم، درد، التهاب، خشکی مفاصل و محدود شدن دامنه حرکت است. روش درمان آرتروز بیشتر به دلایل ابتلا، سن بیمار، نوع آرتروز و علائم بیماری بستگی دارد، اما در بیشتر مواقع از روش‌های درمانی غیرجراحی استفاده می‌شود.
علائم آرتروز گردن
آرتروز گردن منجر به ساییدگی و تغییرات در ساختمان اصلی 4 بخش گردن یعنی استخوان، دیسک، لیگمان و مفاصل می‌شود. موارد زیر از شایع‌ترین علائم اسپوندیلوز گردن یا آرتروز گردن هستند.
سردرد
اسپاسم عضلات گردن
گردن درد
درد در ناحیه شانه یا حتی بازوها
شنیدن صدای تق‌تق
سوزن‌سوزن شدن گردن
محدود شدن حرکات گردن به سمت راست و چپ یا جلو و عقب
علائم آرتروز زانو
آرتروز زانو از جمله شایع‌ترین انواع استئوآرتریت بوده و بیشتر به دلیل میزان فعالیت بالای این مفصل، وزن بالا، ضعف عضلات چهار سر ران، نشستن‌های طولانی مدت و حرکات ناگهانی در ورزش و فعالیت روزانه رخ می‌دهد. علائم آرتروز زانو معمولاً به آرامی شروع می‌شوند و به مرور شدت پیدا می‌کنند.
بیشتر شدن زانودرد با تداوم و افزایش شدت فعالیت
تسکین و بهبود درد زانو با استرحت
شنیدن صدای تق‌تق یا قیژقیژ از زانو
ورم ناحیه زانو
التهاب، گرمی، قرمزی و بزرگ شدن مفصل زانو
سفتی و خشکی حرکت مفصل زانو
عدم ثبات یا خالی کردن زانو
محدود شدن دامنه حرکت
خمیده شدن زانو
تحلیل عضلات اطراف زانو
آرتروز زانو بیشتر در سنین بالا بروز می‌کند اما گاهی شاهد ابتلای جوانان نیز به این بیماری هستیم. در این شرایط بهترین راهکار پوشیدن زانوبند طبی برای انجام فعالیت‌های روزانه است. علائم آرتروز زانو در جوانی یا JA شامل موارد زیر است:
محدود شدن حرکات زانو
قرمزی، گرمی و تورم مفصل زانو
قفل شدن ناگهانی زانو
راش پوستی، تب و تورم غدد لنفاوی
برجستگی در استخوان زانو
زانوی پرانتزی و تغییر شکل زانوها
راه رفتن اُردکی
محدود شدن دامنه حرکت زانو
علائم آرتروز پا
آرتروز پا می‌تواند شامل آرتروز انگشتان پا (خصوصاً مفصل متاتارسوفارنژیال یا MTPJ)، آرتروز مچ و ناحیه بین انگشتان و مچ پا باشد. علائم آرتروز پا در ناحیه انگشتان، کف و مچ به شرح زیر است.
علائم آرتروز مچ پا
شدت پیدا کردن درد حین فعالیت‌های روزانه
تورم و حساسیت به لمس
محدود شدن دامنه حرکت مچ به جهات مختلف
پیچ خوردن مکرر مچ پا در حین راه رفتن یا دویدن
شنیدن صدای تق‌تق یا خِرت‌خِرت
قفل شدن، ناپایداری حرکت و لغزیدن مچ پا به داخل یا خارج
علائم آرتروز انگشتان پا
دردناک بودن مفصل انگشت شست
رشد استخوان اطراف مفصل
بیرون‌زدگی استخوان اطراف مفصل شست
تورم، گرمی، قرمزی و حساسیت به لمس
علائم آرتروز کف پا
تیر کشیدن کف پا
کاهش انعطاف
احساس درد شدید حین قرار دادن پا روی زمین
تورم و گرمی شدید کف پا
علائم آرتروز انگشتان دست
یکی از شایع‌ترین انواع آرتروز انگشتان دست، آرتروز شست (Thumb Arthritis) است. آرتروز انگشتان دست بیشتر به دلیل افزایش سن و تحلیل رفتن غضروف‌های انتهای استخوان‌های انگشتان بروز می‌کند.
التهاب، گرمی، قرمزی و تورم انگشتان دست در اطراف مفاصل
محدود شدن دامنه حرکت انگشتان
خشکی، سفتی حرکت و حساسیت به لمس
برآمدگی یا ایجاد زائده استخوانی
عدم کنترل اشیاء با انگشتان دست
عدم امکان انجام برخی امور نیازمند ظرافت
علائم آرتروز دست و شانه
آرتروز دست می‌تواند شامل آرتروز شانه، آرنج و مچ دست باشد که در این بخش به علائم آرتروز شانه پرداخته و در بخش‌های بعدی از علائم ابتلا به آرتروز آرنج و مچ خواهیم گفت.
شانه درد در هنگام انجام هر نوع فعالیتی
سفتی و سختی مفصل شانه
التهاب و تورم در ناحیه مفصل
احساس گیرکردن یا قفل شدن مفصل شانه
محدود شدن حرکات دست در ناحیه مفصل شانه
احساس درد و حساسیت به لمس شانه در ناحیه اطراف مفصل
علائم آرتروز دست و مچ
آرتروز مچ دست در اثر اعمال فشار زیاد به مچ، انجام حرکات تکراری، قرار گرفتن مچ برای مدتی در یک حالت ثابت و بلند کردن اشیاء سنگین با تمرکز فشار روی مچ بروز می‌کند.
احساس درد در مچ
التهاب، تورم و گرمی مچ دست
شنیدن صدای تق‌تق از مچ دست
شدت یافتن درد مچ با حرکت دادن انگشتان و مچ
کاهش قدرت مچ و احساس ضعف
خشکی و سفتی حرکت مچ
محدود شدن دایره حرکت
علائم آرتروز آرنج
مفصل آرنج نیز مانند مفصل زانو در طول روز زیاد باز و بسته شده و همین امر به مرور زمان و با افزایش سن باعث بروز آرتروز آرنج خواهد شد.
درد در ناحیه آرنج با چرخاندن ساعد یا باز و بسته کردن آرنج
التهاب و تورم در ناحیه مفصل آرنج
محدود شدن حرکات آرنج
سفتی و خشکی آرنج در زمان باز و بسته کردن آن
گرفتگی و اسپاسم
قفل شدن آرنج
ناپایداری در حرکت یا خالی کردن آرنج
علائم آرتروز مفصل ران یا لگن
آرتروز لگن بیشتر به دلیل عدم تحرک و نشستن‌های طولانی‌مدت بروز می‌کند.
درد در ناحیه کشاله ران، لگن، باسن و حتی زانو
درد شدید حین خم و راست شدن مفصل ران یا چرخش ران
شدت پیدا کردن درد همراه با انجام فعالیت
سفتی و خشکی مفصل ران
التهاب و تورم یا به عبارتی آب آوردن مفصل لگن
محدود شدن دامنه حرکت ران
قفل شدن مفصل ران و ماندن در یک وضعیت
شنیدن صدای تق‌تق یا برخورد استخوان‌ها در ناحیه ران
سستی و ضعف عضلات لگن
تشکیل زائده‌های استخوانی در اطراف مفصل ران
لنگیدن حین راه رفتن
علائم آرتروز ستون فقرات
آرتروز ستون فقرات می‌تواند تمام مفاصل این ناحیه را درگیر کرده و دردهای ناشی از آن نیز ممکن است در گردن، کمر و حتی دست‌ها و پاها حس شود.
احساس درد شدید در ابتدای صبح
حساسیت به لمس بخش یا تمام ناحیه ستون فقرات
درد، خشکی و سفتی حرکت در ناحیه گردن و کمر
تورم، التهاب و گرمی یکی یا تعدادی از مفاصل ستون فقرات
شنیدن صدای تق‌تق یا ساییده شدن در حین حرکت
احساس گِزگِز، سوزش و بی‌حسی در ناحیه عصب و نخاع
محدود شدن حرکت پشت و کمر مانند خم شدن
ایجاد زائده یا خارهای استخوانی در نواحی مفاصل ستون فقرات
گرفتگی، اسپاسم و قوس غیرعادی ستون فقرات
علائم آرتروز کمر
علائم آرتروز کمر می‌تواند در هر بخش از ستون فقرات، ران و حتی پاها بروز کند.
درد شدید در ناحیه بالا و میانه کمر
احساس دردهای ناگهانی در حین انجام حرکات ورزشی یا فعالیت‌های روزانه
احساس درد در زمان کشیدن عضلات بدن
افزایش درد کمر با پیاده‌روی
خشکی و سفتی حرکات کمر حین خم و راست شدن
احساس گِزگِز، سوزش و درد پراکنده در ناحیه کمر، ران و پاها
درد سیاتیک
تمایل به خم کردن کمر برای کاهش درد
از دست دادن کنترل مدفوع و ادرار در موارد نادر
روش‌های درمان آرتروز
یکی از بهترین و کاربردی‌ترین روش‌های غیرجراحی برای درمان آرتروز زانو ، کمر، گردن، پاها و دست‌ها، محدود کردن و کنترل حرکات مفاصل است.
استفاده از لوازم طبی مانند گردنبند، زانوبند طبی و کمربند
فیزیوتراپی
کمپرس سرد و گرم
مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی
مصرف داروهای مسکن یا ضددرد
ماساژدرمانی، آب‌درمانی و انجام حرکات ورزشی اصلاحی
همانطور که مطالعه کردید علائم آرتروز بسته به مفصلی که درگیر شده کاملاً متفاوت خواهد بود، اما مواردی چون درد، التهاب و محدود شدن حرکت تقریباً در انواع آرتروز مشاهده می‌شوند. ترمیم مفاصل در بسیاری از موارد غیرممکن بوده و بنابراین برای جلوگیری از ابتلا به آرتریت بهترین کار تغییر سبک زندگی، کاهش وزن و انجام حرکات ورزشی است. شما برای پیشگیری از ابتلا به آرتروز چه حرکات ورزشی انجام می‌دهید؟