آسیب‌های زانو تنها به درد و ورم منتهی نشده و بیماری‌های این مفصل مهم و بزرگ، بسیار فراتر از تصورات ماست. مفصل زانو از بخش‌های مختلفی تشکیل شده که اولین نشانه ضعف در عملکرد آن‌ها یا بروز مشکل، زانو درد خواهد بود. هر کدام از این اجزاء نقشی حیاتی در حرکت دارند و آسیب‌دیدن هر کدام از آن‌ها -چه جزئی و چه جدی- می‌تواند زندگی روزمره ما را مختل کند. پارگی مینیسک زانو یکی دیگر از شایع‌ترین آسیب‌های است که تعلل در درمان آن به عمل‌های جراحی سنگینی ختم می‌شود.
مینیسک چیست؟
مینیسک با بافتی شبیه به غضروف (اما کمی محکم‌تر از آن) بین استخوان و غضروف قرار گرفته و در نتیجه باعث ثبات هر چه بیشتر مفصل خواهد شد. مینیسک زانو، استخوان ران و دُرشت‌نی را به هم متصل کرده و با سطح مقطع تقریباً مثلثی شکل خود وظیفه محافظت از استخوان‌ها در مقابل فرسایش را نیز برعهده دارد. در هر زانو 2 مینیسک وجود دارد که مینیسک بیرونی یا جانبی و مینیسک داخلی یا میانی نامیده می‌شوند.
مینیسک زانو تقریباً یک سوم ضرباتی که به سطح غضروف مفصل وارد شده را جذب کرده و در نتیجه مانع از آسیب و تخریب مفصل خواهد شد. به عبارتی ساده‌تر می‌توان گفت که هر مینیسک مانند ضربه‌گیری است که در زمان فعالیت‌های بدنی و تحمل وزن، از تماس و برخورد استخوان ران با دُرشت‌نی جلوگیری می‌کند. لازم به ذکر است که سطح مینیسک به شدت صاف و صیقلی است و به همین دلیل نیز باعث حرکت آسان این دو استخوان می‌شود. از دیگر وظایف مینیسک زانو می‌توان به توزیع وزن بدن در سراسر مفصل زانو به یک اندازه و جلوگیری از فشار آمدن به یک بخش اشاره کرد.
پارگی مینیسک زانو چطور اتفاق می‌افتد؟
پارگی مینیسک از جمله شایع‌ترین آسیب‌های زانو بوده و بیشتر بر اثر انجام فعالیت‌های سنگین و ناگهانی، چرخش زانو و وارد آمدن فشار شدید و کهولت سن رخ می‌دهد. تصور عموم مردم این است که پارگی مینیسک تنها برای ورزشکاران اتفاق می‌افتد در حالیکه اضافه وزن و شکستگی غضروف، جزو عواملی عمده در بروز این مشکل هستند.
درجه بندی پارگی مینیسک یا انواع پارگی مینیسک زانو
زمانی‌که مینیسک زانو آسیب می‌بیند، ممکن است با بروز بیماری‌های دیگری چون قفل کردن مفاصل و کریپتوس نیز همراه باشد. به دلیل عدم تغذیه مستقیم از عروق خونی و در نتیجه عدم دسترسی به مواد مغذی موجود در سلول‌های خونی، مینیسک به خودی‌خود قابل بهبود نیست و در صورتی که اقدامات پزشکی به موقع انجام نشوند، وضعیت بیمار روز به روز بدتر خواهد شد. مینیسک نرمال در MRI، مثلثی تیره‌رنگ با رأسی تیز و افقی است. بنابراین هر نوع تغییری که در آن ایجاد شود، یک آسیب بوده و در 4 سطح زیر درجه‌بندی می‌شود.
پارگی درجه 1 مینیسک زانو: در این نوع پارگی، ناحیه کوچکی در تصاویر MRI قابل مشاهده است. این ناحیه آسیب‌دیده یا غیرنرمال تا سطح مفصل گسترش پیدا نکرده و چندان علائم بالینی مهمی نیز ندارد اما ممکن است به پارگی‌های شدیدتر منجر شود.
پارگی درجه 2 مینیسک زانو: آسیب‌دیدگی در MRI به صورت یک خط نمایش داده شده اما تا سطح مفصل گسترش پیدا نخواهد کرد و بیشتر مشابه پارگی درجه 1 است.
پارگی درجه 3 مینیسک زانو: پارگی درجه 3 تا سطح مفصل گسترش یافته و علائمی مانند صدا دادن زانو و قفل کردن آن را به همراه خواهد داشت. در صورت عدم درمان به موقع، می‌تواند تا پارگی درجه 4 گسترش پیدا کند.
پارگی درجه 4 مینیسک زانو: در پارگی درجه 4، مینیسک تکه‌تکه شده و علائم بالینی آن مانند پارگی درجه 3، صدا دادن و قفل شدن زانو است.
علائم پارگی مینیسک زانو
یکی از شایع‌ترین علائم پارگی مینیسک زانو، زانودرد خواهد بود. اما این مشکل با علائم و نشانه‌های دیگری نیز همراه است که در ادامه به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت.
شنیدن صدای تق‌تق از زانو در حین حرکت دادن آن
درد شدید، ورم و التهاب
لاغر شدن عضلات چهار سر ران
بی‌ثباتی، احساس ناپایداری یا خالی‌شدن زانو
قفل شدن زانو
عدم توانایی در صاف کردن زانو
احساس شدید درد مفصل
تجمع مایع در مفصل یا به عبارتی آب آوردن زانو
روش‌های درمان پارگی مینیسک زانو
روش درمان پارگی مینیسک زانو به عواملی چون شدت آسیب، محل آسیب‌دیدگی و سن بیمار بستگی دارد. بنابراین پزشک متخصص ابتدا با انجام آزمایشاتی، شدت آسیب را اندازه‌گیری کرده و با در نظر گرفتن شرایط بیمار، روش درمان را انتخاب می‌کند که می‌تواند شامل یکی از موارد زیر باشد.
روش‌های درمانی غیرجراحی
فیزیوتراتی و انجام حرکات اصلاحی
تجویز داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی و مسکن
تجویز داروهای مکمل طبیعی برای استحکام استخوان‌ها مانند گلوکوزامین، کندرویتین یا اسیدهیالورونیک
تزریق ازون
تزریق PRP یا پلاسمای غنی از پلاکت
استفاده از زانوبند چهار فنره
روش درمان جراحی
اگر با انجام روش‌های فوق مشکل برطرف نشد یا آسیب وارده از ابتدا بسیار شدید، وسیع و جدی بود، پزشک متخصص عمل جراحی آرتروسکوپی را انجام خواهد داد. این عمل جراحی به صورت سرپایی و به مدت 1 ساعت انجام می‌شود و بیمار باید پس از جراحی از کمپرس یخ و محصولات طبی نظیر زانوبند استفاده کند.
بهترین ورزش برای مینیسک زانو
بهترین ورزش برای پارگی مینیسک زانو، انجام حرکاتی است که باعث تقویت عضلات چهار سر ران می‌شوند.
فشار دادن پاشنه‌های پا روی زمین: به پشت دراز کشیده، دست‌ها را زیر سر قرار دهید. زانوها را خم کرده و کف پاها را روی زمین بگذارید. با پاشنه پا به زمین فشار آورده و همزمان پاها را حدود 15 سانتی‌متر از بدن دور کنید.
انقباض استاتیک عضله‌های چهار سر ران: روی زمین نشسته و یک حوله لوله شده را زیر زانو قرار دهید، حالا با فشار آوردن به زانو، عضلات چهار سر ران را منقبض و سفت کنید.
بالا آوردن پا به صورتی کاملاً صاف: روی زمین دراز بکشید و پاها را صاف کنید. با فشار آوردن به عضلات پای راست آن را با زاویه 45 درجه بلند کرده و سپس زانو را صاف کنید. همین حرکت را برای پای چپ نیز انجام دهید.
علاوه بر درمان زانودرد با ورزش می‌توانید از روش‌های درمان گیاهی نیز استفاده کنید. در طب سنتی و به منظور درمان گیاهی پارگی مینیسک زانو، مصرف داروهای زیر توصیه می‌شود:
سرکه سیب
زنجبیل
فلفل تند هندی
برگ‌های قاصدک
چای سبز
البته می‌توانید از روغن اکالیپتوس، ترکیب روغن خردل و سیر و ترکیب روغن اکالیپتوس، نعناع و زیتون برای ماساژدرمانی محل آسیب‌دیده نیز استفاده کنید.
پارگی مینیسک زانو بیماری شایعی بین افراد جامعه نیست و بیشتر ورزشکاران یا افرادی که حرکات قدرتی و سریع انجام می‌دهند ممکن است دچار این مشکل شوند. البته باید موارد دیگری چون تصادف را نیز در نظر بگیریم. همواره به منظور درمان و رفع هر نوع آسیبی باید ابتدا علت و سپس شدت و گستره آن مشخص شود و در نهایت نیز پزشک متخصص اقدام به تعیین نوع درمان کند. شما برای جلوگیری از کشیدگی و پارگی مینیسک زانو در زمان ورزش چه اقداماتی انجام می‌دهید؟