آسیب ‌های غضروف زانو

غضروف زانو یکی از مهمترین اجزای مفصل بزرگ زانو بوده و حرکاتی چون راه رفتن، خم شدن پا، نشستن، دویدن و ... را برای فرد ساده می‌کند. اگر غضروفی وجود نداشت، ساییده شدن استخوان‌ها روی یکدیگر هر نوع حرکتی را دشوار و غیرممکن می‌کرد. ساییدگی غضروف زانو و نرمی غضروف از جمله عارضه‌هایی هستند که در ابتدای امر آنچنان علائمی نداشته و همین موضوع باعث وخامت حال بیمار در طول زمان خواهد شد. روش‌های درمانی متفاوتی وجود دارند که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت و در انتهای مقاله نیز می‌توانید پاسخی علمی برای سوالی که دغدغه بسیاری از افراد است دریافت کنید. "آیا غضروف زانو ترمیم می‌شود؟"

غضروف مفصل زانو چیست؟

غضروف مفصل زانو در قسمت انتهای بالای استخوان دُرشت‌نی (Tibia)، انتهای پایین استخوان ران و روی سطح پشت استخوان کشکک زانو قرار گرفته است. این غضروف سطحی صاف و صیقلی داشته و حرکت استخوان‌های مفصل را راحت‌تر می‌کند. کاهش اصطکاک بین استخوانی یکی از اصلی‌ترین وظایف غضروف مفصل زانو است.

غضروف‌ها فاقد پایه‌های عصبی برای انتقال درد هستند و در نتیجه زمانی‌که آسیب می‌بینند، در ابتدا دردی را احساس نخواهید کرد. وقتی آسیب به حدی بزرگ باشد که استخوان‌ها این روکش حمایت‌کننده و روان‌کننده حرکت را از دست بدهند و تحت فشار و سایش قرار گیرند، دچار زانو درد شده و دیگر علائم ساییده شدن عضروف زانو بروز می‌کنند.

بدن انسان دارای سه نوع غضروف است که هر کدام در محل خاصی از بدن قرار می‌گیرند.

غضروف شفاف یا شیشه‌ای: غضروف‌های شفاف اطراف نای، بین مفاصل و بین دنده‌ها قرار دارند.

غضروف ارتجاعی یا کشسان: غضروف‌های ارتجاعی، انعطاف و نرمی بیشتری در مقایسه با غضروف‌های شفاف داشته و بخش اصلی اعضایی چون گوش بیرونی، بینی و اپیگلوت را تشکیل می‌دهند. زمانی که گوش کشتی‌گیران ضربه می‌خورد، در واقع این غضروف کشسان است که تخریب شده و باعث بروز آسیب شایعی چون "گوش گل کلمی" یا "شکستگی لاله گوش" می‌شود.

غضروف فیبرو یا رشته‌ای: غضروف فیبرو مستحکم‌تر از دو نوع غضروف دیگر بوده و به همین دلیل نیز می‌تواند وزن زیادی را تحمل کند. غضروف رشته‌ای بین مهره‌ها، بین مفصل زانو و بین استخوان‌های باسن و لگن قرار دارد. تخریب و آسیب دیدن غضروف فیبرو باعث بروز درد شدید، تورم و ساییده شدن استخوان‌ها روی هم می‌شود.

مهمترین عوامل آسیب‌های غضروف زانو

همانطور که قبلاً اشاره کردیم، غضروف‌ها فاقد رشته‌های عصبی هستند و به همین دلیل ممکن است از مدت‌ها پیش دچار ساییدگی و آسیب شده باشند اما در اثر یک حادثه به صورت ناگهانی درد بروز کند. در صورتیکه آسیب یا ضربه‌ای به غضروف‌ها وارد نشود، پس از چندین سال سایش، فرسودگی و در نتیجه از بین رفتن، زمینه را برای ساییدگی استخوان‌ها روی یکدیگر فراهم می‌کنند که نتیجه آن درد، ورم و آرتروز استخوان خواهد بود.

پس وقتی غضروف زانو به حدی از بین رفته باشد که دو استخوان روی هم قرار بگیرند، پزشک متخصص باید برای درمان ساییدگی زانو نیز اقداماتی انجام دهد. از جمله مهمترین عوامل آسیب غضروف‌ زانو می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

سن

وزن

میزان فعالیت فرد

عدم تحرک طولانی مدت

وجود برخی دیگر از آسیب‌ها مانند ساییدگی و پارگی رباط

شایع‌ترین علائم آسیب غضروف زانو

علائم آسیب غضروفی مانند دیگر عارضه‌های زانو (کشیدگی و پارگی رباط صلیبی و پاره شدن مینیسک) آنچنان سریع نیست و عملاً زمانی که آسیب گسترده شده، این علائم بروز می‌کنند.

خشکی حرکت زانو

درد در هنگام بالا رفتن از پله یا پیاده‌روی طولانی مدت

تورم متناوب

کاهش دامنه حرکت

شنیدن صدای تق‌تق از زانو در حین حرکت

رها شدن یا خالی کردن زانو در اثر اعمال وزن به زانو

قفل شدن زانو

انواع آسیب‌های غضروف زانو یا درجه‌بندی آسیب غضروف زانو

چون غضروف دارای رشته‌های عصبی نیست پس در زمان آسیب نمی‌تواند علائم درد را به مغز انسال گسیل کند. در نتیجه آسیب غضروفی می‌تواند با توجه به فاصله بین بروز تا تشخیص درجه‌بندی‌های متفاوتی از خفیف تا شدید داشته باشد.

آسیب درجه 1 غضروف زانو: در این مرحله غضروف زانو شروع به نرم شدن و تورم خواهد کرد.

آسیب درجه 2 غضروف زانو: آسیب درجه 2 شامل ضخیم‌ شدن جزئی غضروف زانو، شکل‌گیری رشته‌ها یا الیافی با ظاهری تکه تکه و وجود شکاف روی سطح غضروف با قطر کمتر از 1.5 سانتی‌متر است.

آسیب درجه 3 غضروف زانو: در آسیب درجه 3، میزان شکل‌گیری الیاف، شدت یافته و قطر شکاف ایجاد شده روی سطح غضروف نیز از 1.5 سانتی‌متر تجاوز می‌کند. در این درجه از آسیب، فرد صدای تق‌تق از زانوی خود شنیده و در هنگام ایستادن نیز درد در ناحیه زانو خواهد داشت.

آسیب درجه 4 غضروف زانو: در این مرحله از آسیب، غضروف زانو به طور کامل ساییده و تخریب شده است. بیمار درد شدید را تحمل کرده و برخی از حرکات زانوی او محدود خواهند شد.

کندورمالاسی کشکک زانو چیست؟

کندرومالاسی کشکک (Chondromalacia Patella) یا نرمی غضروف زانو بیماری است که در آن غضروف کشکک یا همان غضروف پشت کاسه زانو دچار آسیب می‌شود. این مشکل شباهت بسیار زیادی به نرمی غضروف زانو یا فرسایش آن دارد.

نرمی کشکک زانو معمولاً در سن نوجوانی و جوانی بروز کرده و بیشتر بین بانوان شایع است. زمانی‌که فرد به این عارضه دچار می‌شود، کشکک زانو به صورت غیرطبیعی به سمت بیرونی ران متمایل خواهد شد. به این ترتیب زیر سطح کشکک ساییده شده که درد، تورم و التهاب مزمن را به همراه دارد.

علت نرم شدن غضروف زانو

برخی از اختلال‌ها و البته آسیب‌ و صدمه‌هایی که به مفصل زانو وارد می‌شوند، علت نرم شدن غضروف زانو هستند. عوامل دیگری چون صدمه دیدن زانو، استفاده بیش از اندازه از زانو و بهم ریختن تعادل و تراز استخوان‌های اطراف مفصل، از دیگر عوامل نرمی و ساییدگی غضروف زانو هستند.

از جمله اصلی‌ترین دلایل بروز عارضه نرمی کشکک زانو می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

عفونت مفصل زانو

عدم تعادل و تراز عضلات اطراف مفصل زانو

عدم تراز استخوان‌ها و عضلات اطراف مفصل زانو

تروما، خصوصاً شکستی یا در رفتن کشکک زانو

آسیب‌دیدگی مینیسک زانو

آسیب ‌های تاندون زانو

ابتلا به آرتریت روماتوئید یا استئوآرتریت

تزریق مکرر داروهای استروئیدی

بیش از حد خم و راست کردن زانوها خصوصاً حین ورزش

روش‌های درمان نرمی غضروف زانو

پزشک متخصص ابتدا با انجام یک سری آزمایشات و بررسی علائم بالینی بیمار، شدت و گستردگی آسیب به غضروف زانو را اندازه‌گیری کرده و سپس برای درمان از بین رفتن غضروف زانو، اقدامات لازم را انجام می‌دهد.

درمان نرمی کشکک زانو یا آسیب‌ دیدگی غضروف زانو با جراحی

روش‌های درمانی جراحی معمولاً به دلیل وسعت زیاد آسیب و به طور کامل از بین رفتن غضروف زانو انجام می‌شوند. دلیل دیگری که پزشک متخصص این روش را انتخاب می‌کند، پاسخ ندادن بیمار به روش‌های غیرجراحی است. جراحی غضروف زانو به دو دسته کلی جراحی‌های بازسازی و جراحی‌های ترمیمی تقسیم می‌شوند و پزشک با توجه به شدت عارضه و وضعیت بیمار یکی از این دو روش را انتخاب خواهد کرد. لازم به ذکر است که بیمار پس از عمل جراحی باید دوره نقاهت را گذرانده و از زانوبند چهار فنره استفاده کند.

روش‌های جراحی برای بازسازی غضروف زانو

در این روش، طی عمل جراحی غضروفی جدید در محل ضایعه قرار می‌گیرد.

پیوند کندروسیت اتولوگ (Autologous)

پیوند استخوانی-غضروفی از شخص بیمار (Osteochondral Autograft)

پیوند استخوانی-غضروفی از شخصی دیگر (Osteochondral Allograft)

پیوند پری‌کندر و پریوست (Perichondral & Periosteal Grafting)

روش‌های جراحی برای ترمیم غضروف زانو

در این روش، بدن فرد برای شروع ترمیم محل ضایعه تحریک می‌شود. البته بدن برای ترمیم غضروف، بافت جدیدی می‌سازد که شبیه به غضروف بوده و از جنس فیبروکارتیلاژ است.

آرتروپلاستی با خراشیدن (Abrasion Arthroplasty)

خرد کردن (Microfracture)

دبریدمان با آرتروسکوپ (Arthroscopic Debridement)

روش‌های غیرجراحی برای درمان نرمی غضروف کشکک زانو یا آسیب ‌دیدگی غضروف زانو

در بسیاری موارد پزشک متخصص با انجام آزمایشات اولیه و عکس‌ برداری و MRI به این نتیجه می‌رسد که می‌توان ضایعه را بدون جراحی نیز برطرف کرد.

فیزیوتراپی و انجام حرکات اصلاحی

لیزر پُرتوان

تجویز داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID) مانند ایبوپروفن

تزریق اسید هیالورونیک

تزریق ازون

مگنت‌تراپی

استفاده از محصولات و لوازم طبی مانند زانوبند

در این میان برخی روش‌های سنتی نیز برای درمان گیاهی نرمی غضروف زانو مورد استفاده قرار می‌گیرند که شامل مصرف زنجبیل، زردچوبه، بابونه، اسطوخودوس، آلوئه‌ورا و استعمال روغن‌هایی چون روغن نعناع، اکالیپتوس، جوجوبا، نارگیل، آرگان، زیتون و بادام برای ماساژ درمانی محل آسیب دیده است.

معرفی ورزش‌های کششی و تقویتی برای بهبود آسیب غضروف زانو

انجام برخی حرکات اصلاحی، کششی و تقویتی به درمان زانو درد با ورزش کمک خواهد کرد. در این ورزش‌ها تلاش می‌شود تا عضلات چهار سر ران فرد تقویت شده و در نتیجه فشار کمتری به مفصل زانو وارد آید.

کشش همسترینگ در حالت خوابیده: روی زمین دراز کشیده و یکی از زانوها را با دو دست گرفته و به سمت صورت خود بکشید.

حرکت دیپ روی یک پا: بین پشتی دو صندلی ایستاده و برای حفظ تعادل با دو دست صندلی‌ها را بگیرید. همزمان با بالا آوردن یک پا (به آرامی) کمی بدن خود را به سمت پایین بکشید.

بالا بردن پا در حالت خوابیده: به پشت دراز کشیده و دست‌ها را در امتداد بدن قرار دهید. زانوها را با زاویه 45 درجه خم کرده و با سفت و منقبض کردن عضلات پا، زانوها را کاملاً صاف کنید. انگشتان پا باید کشیده و به سمت سقف باشند.

حالا که با علل، علائم و روش‌های درمان آسیب‌های غضروف زانو و درمان نرمی غضروف آشنا شدید، وقت آن رسیده تا به متداول‌ترین سوال شما، -آیا غضروف زانو ترمیم می‌شود؟- پاسخ دهیم. متأسفانه باید بگوییم که غضروف زانو قابلیت ترمیم ندارد، زیرا فاقد عروق خونی است و بنابراین نمی‌تواند از مواد مغذی خون برای ترمیم و بازسازی خود استفاده کند. البته روش‌ درمانی جراحی ترمیمی تا حدودی می‌تواند به رفع این عارضه کمک کند. شما برای پیشگیری از ساییدگی غضروف زانوی خود چه تدابیری اندیشیده‌اید؟