ستون فقرات انسان یکپارچه نیست؛ بلکه از یکسری مهرههای استخوانی پیوسته تشکیل شده است تا بتوانیم انعطاف لازم برای حرکات مختلف را داشته باشیم. این مهرههای استخوانی که توخالی هستند توسط رشتههای عصبی بسیار محکمی که از داخل آنها عبور میکنند، به یکدیگر متصل شدهاند. استحکام این رشتهها به قدری زیاد است که با انجام حرکات متفاوت و سنگین مهرهها جابجا نمیشوند. حال اگر این فضای توخالی مهرهها به هر دلیلی تنگ شود فشار مستقیم بر روی عصبهایی که از داخل آن می گذرند، وارد میشود. به این فشار که باعث درد و بیحسی موضعی در نقاط مختلف بدن میشود، تنگی کانال نخاعی میگویند.
علائم تنگی کانال نخاعی
علائم این بیماری با توجه به منطقه درگیرشده متفاوت است. اگر تنگی کانال در مهرههای گردن باشد درد، بیحسی، سوزن سوزن شدن و یا احساس ضعف در دستها، مچ، آرنج و خود گردن از علائم آن است. فشار کانال نخاعی در ناحیه گردن می تواند باعث اسپاسم در بازوها و پاها شود. به این معنی که فرد قدرت کنترل عضلات خود را ندارد و در هنگام راه رفتن و یا رها کردن اشیا دچار مشکل میشود.
تنگی کانال در ناحیه کمری شایعترین نوع این بیماری است. به این صورت که علائم در اندام تحتانی وجود دارد. خواب رفتن، گزگز و بیحسی در کف و مچ پا و یا حتی در ساق، ران و باسن از علائم شایع این نوع ابتلا است. احساس ضعف یا گرفتگی در هنگام ایستادن و یا پیادهروی طولانی مدت از دیگر نشانههای این بیماری است که با استراحت و نشستن از بین میرود. اگر درد و بیحسی از ناحیه باسن شروع شده و دامنهی آن به ران و ساق پا هم کشیده شود به آن «سیاتیک» میگویند.
شدیدترین علاِئم این بیماری شامل بیاختیاری ادرار و اجابت مزاج است که در صورت بیتوجهی طولانی مدت به آن میتواند باعث فلج نسبی در هر دو پا شود. این افراد معمولا کاندید جراحی اورژانسی میشوند؛ درغیراین صورت ممکن است به علت آسیب دائمی و قطع شدن عصبها دچار فلج و بیحسی همیشگی شوند.
در کل تنگی کانال نخاعی بیماری نیست که یک شبه بهوجود بیاید، بلکه بیماری پیشرونده است که به مرور زمان و با بالا رفتن سن شدیدتر میشود. بسیاری از افراد دلیل دردهای خود را افزایش سن میپندارند و با بیتوجهی به آن باعث وخیمتر شدن بیماری میشوند. عدهای دیگر با توجه به مقطعی بودن درد و پیدا شدن آن بعد از انجام حرکات خاص، نسبت به پیدا کردن دلیل آن بیتوجه هستند که همین سهلانگاریها باعث پیشرفت و سختتر شدن درمان میشود.
علل تنگی کانال نخاعی
اصولا افزایش سن یکی از اصلیترین دلایل ابتلا به این بیماری است که به آن «تنگی اکتسابی کانال نخاعی» میگویند. با آغاز روند پیری و افزایش سن، عضلات شروع به تحلیل رفتن میکنند، که این یک پدیده کاملا طبیعی است. در این مرحله بدن برای اینکه بتواند از لق شدن ستون فقرات جلوگیری کند، شروع به بزرگتر کردن مفصلهای پشت ستون مهرهها میکند تا سطح تماس بیشتری داشته باشند. درواقع، بدن با بزرگتر کردن مفاصل سعی دارد که فشار وزن ما را تحمل کند و همین بزرگتر شدن باعث تنگی کانال نخاع میشود.
این بیماری میتواند به صورت ژنتیکی باشد. یعنی عدهای به صورت مادرزاد با تنگی کانال نخاعی به دنیا میآیند. این افراد در ابتدا مشکل خاصی ندارند ولی با کوچکترین آسیبی به گردن و یا کمر علائم آن بروز پیدا میکند. همچنین با بالا رفتن سن، کانالها به صورت طبیعی تنگتر میشوند و همین امر مشکلات بیشتری را برای آنها به وجود میآورد.
از دیگر عوامل به وجود آمدن تنگی کانال نخاعی میتوان به این موارد اشاره کرد:
آسیب و جراحت شدید، روماتیسم، لغزش مهره، پارگی دیسک و... .
راههای درمان تنگی کانال نخاعی
راههای درمان این بیماری بسته به شدت علائم و دلایل ایجاد آن متفاوت است. اولین و سادهترین راه، درمان دارویی است که تجویز آن بسته به تشخیص پزشک معالج شما دارد. معمولا داروها یا ضدالتهاب و تورم هستند؛ مثل ناپروکسن و ایبوپروفن و یا ضد درد و مسکن، مانند استامینوفن.
دومین راه، فیزیوتراپی و انجام حرکات ورزشی است. اگرچه این موارد نقش درمانی برای تنگی کانال نخاعی را ندارند ولی با کاهش و کنترل درد میتوانند نقش بزرگی در بهبود عملکرد فرد بدون نیاز به انجام روشهای تهاجمی داشته باشند. با انجام یک برنامه جامع زیر نظر متخصص، قدرت و استقامت بیمار افزایش مییابد و در نتیجه انجام فعالیتهای روزانه برای او بسیار آسانتر خواهد شد. در کنار این تمرینات استفاده از محصولات طبی مانند کمربندها و گردنبندها میتواند مفید باشد. این محصولات با محدود کردن دامنه حرکات یک ابزار کمکی به حساب میآیند.
در مرحله بعد میتوان از تزریق استروئید داخل ستون مهرهها برای ازبین بردن علائم و درد استفاده کرد. آخرین راه درمان، روش تهاجمی جراحی است که در موارد حاد از آن استفاده میشود. به این صورت که کانال نخاعی به صورت بسته و یا باز مورد جراحی قرار میگیرد تا فشار از روی عصبها برداشته شود. روشهای دیگری مثل طب سوزنی، کایروپراکتیک، درمانهای گیاهی، اوزون درمانی و... نیز به صورت محدودتر مورد استفاده قرار میگیرند.
تفاوت تنگی کانال نخاعی با دیسک کمر
انواع کمر درد میتواند دلایل گوناگونی داشته باشد و لزوما تنگی کانال نخاعی نیست. دو نوع ناراحتی که معمولا توسط مردم با هم اشتباه گرفته میشود، تنگی کانال نخاعی و دیسک کمر هستند. دیسک درواقع عضوی غضروفی است که در میان مهرههای ستون فقرات ما قرار دارد و وظیفهاش گرفتن ضربههای وارد شونده به ستون مهرهها است. زمانی که دیسک از جایگاه خود خارج شود و به اصطلاح بیرون بزند، بر روی اعصاب اطراف خود فشاری وارد میکند که همراه با درد است. به این پدیده فتق یا پارگی دیسک کمر میگویند. علائم دیسک کمر شامل کمردرد، اختلالات حرکتی در اندام تحتانی، احساس گرفتگی در پاها بهخصوص در پشت زانوها، بیحسی و گزگز شدن و... است.
برای تشخیص درست علت کمردرد بهترین راه مراجعه به پزشک متخصص است. او با بررسی دقیق سبک زندگی و سابقه پزشکی شما و همچنین معاینه بالینی میتواند منبع و دلیل درد را پیدا کند و باتوجه به آن بهترین راه درمان را به شما پیشنهاد کند. عکسبرداریهایی مانند ام آر ای، سی تی اسکن و میلوگرام نیز میتواند در راه تشخیص درست بسیار به پزشک کمک کند.
پس درستترین کار این
است که با احساس اولین درد به پزشک خود مراجعه کنید. اطلاع به موقع و آگاهی درست نسبت به بیماری نقش بسیار پررنگی در رسیدن هرچه سریعتر به سلامتی دارد.