درمان ساییدگی زانو

زانو از جمله مفاصلی است که بیشتر در معرض آسیب و ضربه قرار دارد، چرا که ایستادن‌های متناوب، افزایش وزن و به‌طور کلی سبک زندگی ناسالم، فشار زیادی به آن وارد کرده و باعث بروز عارضه‌های مختلفی می‌شود. یکی از این عارضه‌های شایع، ساییدگی غضروف زانو است که به مرور زمان منجر به ساییدگی استخوان‌ها و تشکیل استخوان اضافه در اطراف مفصل می‌شود. روش‌های درمان ساییدگی زانو باتوجه به شرایط بیمار و شدت عارضه متفاوت خواهد بود. اما قطعاً بهترین راهکار، پیشگیری طبق روش‌هایی است که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

ساییدگی زانو چیست؟

آرتریت (Arthritis) به معنای التهاب مفصل و استئوآرتریت (Osteoarthritis) شایع‌ترین نوع آرتریت است که به آن ساییدگی مفصل یا ساییدگی زانو نیز گفته می‌شود. عارضه ساییدگی زانو معمولاً بین افراد بالای 45 سال شایع بوده اما برخی افراد ممکن است بنا به دلایلی در سن پایین‌تر نیز به آن مبتلا شوند.

بنابراین ساییدگی زانو یکی از شایع‌ترین اشکال آرتروز و از جمله بیماری‌های رایج زانو است. غضروفی که انتهای پایینی استخوان ران، انتهای بالایی استخوان دُرشت‌نی و زیر زانو را پوشانده، وظیفه تقسیم وزن بدن و لغزنده کردن مفصل زانو را برعهده دارد. از طرفی غضروف زانو، به عنوان یک ضربه‌گیر عمل کرده و مانع وارد آمدن شوک به استخوان‌ها می‌شود. زمانی‌که ضخامت یا سطح غضروف‌ها کاهش پیدا کند، به مرور زمان باعث ساییده شدن استخوان‌های مفصل زانو روی یکدیگر شده و به این ترتیب ساییدگی زانو رخ می‌دهد.

انواع ساییدگی زانو یا آرتروز

به‌طور کلی، دو نوع آرتروز یا ساییدگی زانو وجود دارد که شامل "آرتریت روماتوئید" و "آرتریت استخوانی" است. در آرتریت روماتوئید که نوعی بیماری سیستمیک است، غشای مفاصل بدن درگیر شده و باعث ایجاد پاسخ التهابی در غشا می‌شوند.

این التهاب، غضروف و بافت‌های اطراف آن و در برخی موارد چند مفصل بدن را به صورت همزمان درگیر می‌کند. تغییراتی که این بیماری در ساختار غضروف ایجاد می‌کند، باعث درهم‌شکستن و از بین رفتن غضروف می‌شود.

درجه‌بندی ساییدگی زانو

ساییدگی غضروف با خشکی، ضعف در عملکرد، تغییرات فیزیکی و بروز درد همراه است. اما این عارضه با توجه به فاصله زمانی شروع، تشخیص و اقدام به درمان آرتروز و همچنین عواملی دیگر، می‌تواند درجات شدت متفاوتی داشته باشد. 4 درجه برای میزان آسیب وارده به مفصل وجود دارد که درجه یک تا چهار خواهند بود. افراد معمولاً در درجه دو تا سه درد را احساس کرده و در درجه چهار، دچار تغییرات ظاهری در زانو می‌شوند.

دلایل ساییدگی زانو

مفصل زانو به دلیل انجام فعالیت‌های روزانه، همواره در معرض ضربه و آسیب قرار دارد، این ضربات در طول زمان باعث ساییده شدن و گاهی از بین رفتن غضروف می‌شوند. البته بدن تا حدی می‌تواند این آسیب‌ها را ترمیم کند، اما زمانی‌که این عارضه شدت پیدا کند یا حادثه‌ای برای فرد رخ دهد، ترمیم آن دشوار می‌شود چرا که بدن دیگر قادر به بازسازی نخواهد بود.

مراحل آسیب غضروف مفصل زانو به شرح زیر است:

سطح غضروف شروع به ریش‌ریش شدن می‌کند و لایه‌لایه می‌شود.

با هر ضربه و آسیب، ضخامت غضروف کاهش پیدا می‌کند.

عارضه ساییدگی زانو کم کم شروع می‌شود.

به مرور استخوان‌های اضافه (Osteophytes) در دو طرف مفصل ساخته می‌شوند.

بافت سینوویال مفصل متورم می‌شود.

استخوان زیر غضروف سخت و محکم (عاجی شدن استخوان یا Eburnation) می‌شود.

زیر غضروف کیست‌های استخوانی ایجاد می‌شود.

از عمده‌ترین دلایل بروز و پیشرفت ساییدگی زانو می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

بالا رفتن سن

ژنتیک

افزایش وزن

مشاغل خاص

ورزش‌های خاص و سنگین یا سبک زندگی بی‌تحرک

ضعف عضلات چهار سر ران

آسیب‌ و ضربات قبلی وارده به مفصل

شکستگی اندام تحتانی

انحراف پا

وارد آمدن فشار زیاد به زانو

پوشیدن کفش‌های نامناسب

علائم ساییدگی مفصل زانو

درد از اولین نشانه‌های ساییدگی زانو است و فرد معمولاً در طول زمان حرکت یا حتی پس از آن نیز زانودرد خواهد داشت. علاوه بر زانو درد، موارد زیر از دیگر علائم ساییدگی مفصل زانو هستند.

حساسیت به لمس کردن زانو

خشکی و سفتی حرکت زانو

شنیدن صدای تق‌تق پس از مدتی بی‌حرکت بودن

محدود شدن دامنه حرکت

قفل شدن زانو

احساس سایش در زانو

تغییر شکل زانو به عنوان مثال پرانتزی شدن زانو

سفت شدن مفاصل

تشکیل خار استخوانی یا Osteophytes

روش‌های درمان ساییدگی زانو

برای درمان ساییدگی استخوان زانو، روش‌های مختلفی وجود دارد که انتخاب و اجرای هر کدام از آن‌ها به تشخیص پزشک و شرایط بیمار برمی‌گردد. برای ساییدگی زانو درمان به دو دسته "جراحی" و "غیرجراحی" تقسیم می‌شود.

درمان غیرجراحی ساییدگی زانو

درمان‌های غیرجراحی ساییدگی زانو پس از انجام آزمایشات و بررسی علائم بالینی بیمار توسط پزشک، مشخص و تجویز می‌شوند. این درمان‌ها گاهی پس از عمل جراحی زانو نیز باید توسط بیمار اجرا شوند تا بهبودی سریعتر حاصل شود. روش‌هایی که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود، همگی به درمان درد ساییدگی زانو کمک خواهند کرد.

مصرف‌ داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)، سلبرکس یا بازدارنده آنزیم سیکلواکسیژناز

مصرف برخی مکمل‌ها مانند گلوکرآمین و کندرویتین

تزریق ژل یا اسیدهیالورونیک

تزریق ازون یا ازون‌درمانی

فیزیوتراپی

تحریک الکتریکی عصب یا TENS

کمپرس گرم

کمپرس سرد

استفاده از لوازم طبی مانند زانوبند یا بریس

باندپیچی زانو

کاهش وزن

آب درمانی برای ساییدگی زانو

درمان جراحی ساییدگی زانو

اگر درجه شدت ساییدگی زانو بالا باشد (درجه چهار)، پزشک متخصص پس از معاینه بیمار و انجام آزمایشات عمل جراحی را پیشنهاد می‌کند. بنابراین افرادی که درد زیادی را در شب تحمل کرده یا برای انجام فعالیت‌های ساده روزانه مانند راه رفتن با مشکل مواجه هستند، باید عمل جراحی انجام دهند. لازم به ذکر است که پس از عمل، بیمار تا مدتی باید از زانوبند چهار فنره استفاده کرده و از حرکات سریع و ناگهانی یا فشار آوردن به زانو خودداری کند. روش‌های جراحی که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم باتوجه به شدت و گستره آسیب انتخاب می‌شوند.

درمان جراحی آرتروسکوپی: در این روش قطعات ضعیف و سست غضروف در غشای مفصل و همین‌طور بافت‌های اضافه برداشته می‌شود.

درمان جراحی استئوستومی: در این روش به صورت کنترل‌شده، استخوان شکسته می‌شود و در وضعیت درست قرار می‌گیرد.

درمان جراحی تعویض مفصل زانو: در این روش مفصل زانو به‌طور کامل تعویض می‌شود.

روش‌هایی نیز برای درمان ساییدگی زانو با گیاهان دارویی و درمان زانودرد وجود دارد که شامل مصرف گیاهان دارویی ضدالتهابی مانند دارچین، زردچوبه، زنجبیل و مصرف روغن‌های گیاهی مانند روغن نارگیل، بادام، هسته انگور، آرگان و جوجوبا برای ماساژدرمانی و کاهش درد زانو است.

درمان ساییدگی زانو با ورزش

ورزش‌های مناسب برای ساییدگی زانو وجود دارد که مهم ترین آنها در ادامه معرفی کرده ایم. البته پیشنهاد می‌کنیم قبل از شروع ورزش، حتماً با پزشک متخصص خود مشورت کنید.

جلو و عقب کردن پا

صاف ایستاده و پشت صندلی را با دو دست بگیرید. با کشیدن پنجه پای راست روی زمین اقدام به عقب بردن پا کرده تا حدی که عضلات باسن منقبض و سفت شود.

اسکات ملایم

پاها را به عرض شانه باز کرده و صاف بایستید. پشت صندلی را با دست گرفته و به آرامی زانوها را خم و پایین تنه را به سمت پایین بکشید. زانوها نباید از انگشتان پا جلوتر رود.

کشش عضلات پشت ران

 لبه صندلی نشسته، پنجه پای راست را روی زمین قرار داده و پای راست را کاملاً صاف کنید. پای چپ باید با زاویه 90 درجه زانو، ثابت روی زمین باشد. پشت خود را صاف کرده و به حدی به سمت جلو خم شوید که در پشت پای راست احساس کشیدگی کنید.

چگونه از ساییدگی زانو جلوگیری کنیم

با توجه به اینکه راهکارهای درمانی بسیاری برای درمان این بیماری وجود دارد، اما نباید فراموش کنید که می‌توانید به‌راحتی از بروز این بیماری جلوگیری کنید. برای پیش‌گیری از بروز این بیماری می‌توانید:

وزن خود را کنترل کنید

تمرینات ورزشی انجام دهید

از کشیدن سیگار خودداری کنید

رژیم غذایی مناسب داشته باشید

قند خون خود را کنترل کنید

ویتامین D مورد نیاز بدن خود را تامین کنید

در چند بخوانید 

در پاسخ به اینکه آیا ساییدگی زانو درمان دارد یا خیر، باید گفت روش‌های متنوعی برای درمان ساییدگی زانو و کاهش درد وجود دارد، اما انتخاب روش درمان وابسته به شدت و گستره آسیب است. بنابراین با در نظر داشتن علائمی که در این مقاله به آن‌ها اشاره کردیم، می‌توان از شدت گرفتن عارضه جلوگیری کرد تا نیازی به عمل جراحی نباشد. به غیر از راهکارهایی که اشاره به آن‌ها شد، از نظر شما چه عوامل دیگری برای پیش‌گیری از ساییدگی زانو مفید است؟